Patrick Cox

Uitreiking van de Internationale Karelsprijs van Aken aan de Voorzitter van het Europees Parlement Patrick Cox:

Na de eerste voorzichtige stappen in de jaren vijftig heeft de Europese Unie de afgelopen decennia een lange weg afgelegd: De Gemeenschap van Zes voor Kolen en Staal is de Unie van Vijftien geworden, en de toetreding van nog eens tien staten staat voor de deur. De voormalige economische gemeenschap is een handels- en mondiale economische macht geworden en de interne markt met de hoogste koopkracht ter wereld. En ver buiten de grenzen van de voormalige douane-unie betalen meer dan 300 miljoen mensen nu in één en dezelfde munteenheid. Hoe belangrijker het Europese beleid echter is geworden voor het leven van de burgers, hoe moeilijker het voor hen is om duidelijke bevoegdheden en verantwoordelijkheden te erkennen - wat vaak hand in hand gaat met een gebrek aan publieke acceptatie. De Top van Nice en het veel beschreven post-Nice proces hebben duidelijk gemaakt dat er veranderingen op komst zijn in de kwaliteit van het Europese beleid.

De concrete organisatie van de Economische en Monetaire Unie en uiteindelijk de Politieke Unie, de toelating van nieuwe staten tot de Gemeenschap, de hervorming van het politieke systeem in het kader van een toekomstige Europese grondwet en de vernieuwing van de internationale rol van de EU luiden een nieuwe dimensie van het integratieproces in. In deze beslissende fase van het vormgeven van de toekomst van Europa heeft de communautaire instelling, die al zo'n 25 jaar de enige EU-instelling is die haar legitimiteit ontleent aan rechtstreekse verkiezingen door de bevolking, de leidende rol op zich genomen - soms onvoldoende erkend door het publiek: het Europees Parlement.

Het was het Europees Parlement dat een tijdschema vaststelde voor de voltooiing van de eerste uitbreidingsronde en er met name op aandrong dat deze tijdig zou plaatsvinden zodat de nieuwe lidstaten konden deelnemen aan de volgende parlementsverkiezingen in juni 2004. En het was het Europees Parlement dat in oktober 2000, nog voordat het Verdrag van Nice was gesloten, een verslag aannam over de constitutionalisering van de Europese Verdragen en opriep tot de instelling van een Conventie over de toekomst van Europa.

Was 2003 het jaar van de voorbereiding op de uitbreiding en de verdere verdieping van de Unie, 2004 wordt het jaar van het Europees Parlement; een Parlement waarin de uitbreiding van de Gemeenschap moet worden geïmplementeerd en beleefd en waarop nu de hoop op een verdere verdieping van de integratie rust; een Parlement dat staat voor de democratische identiteit van een verenigd Europa en het overwinnen van nationaal egoïsme; en een Parlement dat via zijn leden en de waarnemers uit de toetredende landen nu al een gezicht geeft aan de Unie van 25 - van Portugal tot Letland en van Finland tot Cyprus.

Ter ere van de pioniersrol die het Europees Parlement heeft gespeeld in een vormende fase in het vormgeven van de toekomst van Europa, en als erkenning van de uitmuntende persoonlijke diensten die hij heeft verleend aan de op handen zijnde uitbreiding van de Unie, eert de Raad van Bestuur van de Vereniging voor de toekenning van de Internationale Karelsprijs van Aken de Voorzitter van het Europees Parlement, Pat Cox, in 2004.

Patrick (Pat) Cox werd op 28 november 1952 geboren in Dublin, waar zijn vader als horlogemaker werkte, maar groeide later op in Limerick, waar hij naar St. Munchins CBS en Ard Scoil Ris ging. Hij studeerde af met een Bachelor of Arts in Economie in Limerick in 1974. Naast zijn werk als docent economie aan het Institute of Public Administration in Dublin, studeerde hij in 1976 af met een Master of Arts en doceerde tot 1982 aan zijn thuisuniversiteit in Limerick. Daar was hij een van de oprichters van Ierlands eerste niet-gegradueerde programma in Europese Studies.
Tussen 1982 en 1986 verwierf hij nationale bekendheid als televisiepresentator van populaire dagelijkse politieke programma's zoals “Today Tonight” op het televisiestation RTÉ in Dublin, voordat hij de politiek inging als algemeen secretaris van de partij Progressive Democrats, die hij mede had opgericht.
Hoewel hij in 1989 voor het eerst in het Europees Parlement werd gekozen, bleef de Ierse politiek aanvankelijk zijn belangrijkste aandachtspunt. Aan het begin van de jaren 90 was hij woordvoerder financieel beleid voor de Progressieve Democraten in het Huis van Afgevaardigden. Cox scheidde zich later af van zijn partij en werd in 1994 als onafhankelijk kandidaat herkozen voor het Europees Parlement. De Liberale Fractie, waar hij al in 1989 lid van was geworden, koos hem vervolgens tot plaatsvervangend voorzitter - een positie waarin hij een aanzienlijke invloed kon uitoefenen op de strategie en het beleid van de Liberalen. Een jaar voor de parlementsverkiezingen van 1998 benoemde zijn fractie hem tot voorzitter. Toen de EU-Commissie, voorgezeten door Jacques Santer uit Luxemburg, kort daarna veel vertrouwen verloor door het wangedrag van twee van haar leden, speelde het Europees Parlement, en in het bijzonder de liberale fractie, een tot dan toe ongebruikelijke rol. Namens de liberalen benadrukte met name Pat Cox herhaaldelijk de individuele verantwoordelijkheid van de commissarissen tegenover het Europees Parlement. Het ongewoon verhitte publieke en parlementaire debat leidde uiteindelijk tot het aftreden van de hele Commissie in maart 1999 - voor het eerst in de geschiedenis van de EU.

Bij de verkiezingen in juni 1999 slaagde Cox erin zijn zetel in het Parlement te verdedigen als een andere onafhankelijke kandidaat. De 51 leden van de Liberale en Democratische Partij, de op twee na grootste fractie in het Europees Parlement, bevestigden hem vervolgens als voorzitter. Uiteindelijk werd de getrouwde vader van zes kinderen op 15 januari 2002 gekozen tot Voorzitter van het Europees Parlement, waaraan hij duidelijke prioriteiten stelde voor zijn ambtstermijn:
- De uitbreiding van de Europese Unie.
- De versterking van de rol van het Europees Parlement en een betere en meer volwassen
samenwerking met de andere instellingen om een transparanter wetgevingsproces voor de Europese burgers te creëren. Het democratische element dat wordt vertegenwoordigd door het Europees Parlement moet duidelijke invloed krijgen op bureaucratische procedures.
- De substantiële bijdrage van het Europees Parlement aan de Conventie.
In de eerste maanden van zijn voorzitterschap gaf Pat Cox met een ongekende gebeurtenis een onmiskenbaar signaal af dat het Europees Parlement zichzelf ziet als de drijvende kracht achter het uitbreidingsproces. Voor het eerst nodigde hij 147 leden van de nationale parlementen van de tien directe kandidaat-lidstaten en gasten uit Bulgarije en Roemenië uit voor het plenaire debat over de uitbreiding in november 2002 en beschreef hij op indrukwekkende wijze hoe de leden van het Europees Parlement zichzelf zien:
“Als parlementsleden moeten wij een leidende rol op ons nemen om de goedkeuring van het publiek te krijgen, zowel in de lidstaten als in de kandidaat-lidstaten. Geen enkele reclame- of voorlichtingscampagne kan een echt beleid vervangen dat gebaseerd is op overtuiging en rede. Het is nu tijd voor politici om de uitbreidingsagenda over te nemen van de experts die de weg hebben geplaveid. Als parlementariërs zijn wij degenen die rechtstreeks contact hebben met onze achterban. We kennen de hoop en vrees van onze burgers. We moeten de uitbreidingsagenda in eigen handen nemen en aan onze burgers overbrengen. We moeten ook visie brengen en onze leidersrol vervullen. Wij zijn de onmisbare democratische interface tussen onze kiesdistricten, onze regio's, onze landen en de Europese gedachte.”

Ter voorbereiding van de komende uitbreidingsronde reisde Cox, in overeenstemming met deze zelfverklaarde ambitie, in de eerste maanden van zijn ambtstermijn naar alle directe kandidaat-lidstaten. Zijn bezoeken dienden vooral om de politieke leiders, maar ook de bevolking in de kandidaat-lidstaten, te verzekeren van de volledige steun van het Europees Parlement in de moeilijke fase van de voorbereiding van hun referenda en ook tegenover menig westerse “twijfelaar”.

Met een grootschalige campagne ten gunste van een Iers “Ja” tegen het Verdrag van Nice, gebruikte de Voorzitter van het Parlement ook het gewicht van zijn ambt om zijn eigen landgenoten aan te spreken. Hij was de enige Ierse politicus die een aantal weken in een speciaal gehuurde campagnebus door zijn land reisde om buiten supermarkten, in pubs en op straat rechtstreeks met burgers te spreken. Nadat het Ierse volk bij het tweede referendum in oktober 2002 met een overweldigende meerderheid de weg had vrijgemaakt voor uitbreiding, kondigde de president niet zonder trots aan: “Dit resultaat bewijst dat het enige volk in de EU dat geraadpleegd is, na een lange periode van bezinning, een signaal heeft afgegeven dat niet duidelijker kon zijn, namelijk dat Europa's rendez-vous met de geschiedenis niet langer uitgesteld of uitgesteld mag worden.”
De politieke wil om de toetredende landen zo snel en volledig mogelijk bij het beleid van de Unie te betrekken, bleek vervolgens ook uit de praktische werkzaamheden van het Europees Parlement onder voorzitterschap van de heer Cox. Sinds de ondertekening van de toetredingsverdragen in april 2003 nemen waarnemers van de nationale parlementen van de tien toekomstige lidstaten deel aan de werkzaamheden van het Europees Parlement, zijn plenaire vergadering en zijn commissies.

Transparantie, nabijheid tot de burgers en pragmatische politiek kenmerken de liberale Ier; en de Voorzitter van het Parlement eist dezelfde eigenschappen ook van de andere organen en instellingen van de Unie. Toen de Europese Raad in Thessaloniki de ontwerpgrondwet van de Conventie ontving, deed hij een dringende oproep:

“Het is van essentieel belang dat er op tijd voor de volgende Europese verkiezingen een akkoord over het Verdrag wordt bereikt. Onze burgers hebben het recht te weten waarover ze stemmen en welke rol dit Parlement moet spelen in een uitgebreid Europa.” [...] “Hoe het Verdrag er uiteindelijk ook uit komt te zien, het enthousiasme voor het Europese project kan alleen worden aangewakkerd als Europa de zorgen van onze burgers aanpakt en de uitdagingen aangaat. Onze kiezers zijn onverschillig over kwesties als gekwalificeerde meerderheid en subsidiariteit; ze willen dat er dingen gebeuren op het gebied van arbeid, veiligheid en vrede. Ze zijn minder geïnteresseerd in hoe we de input organiseren dan in hoe we presteren in termen van output.”

In een recent interview met de Frankfurter Allgemeine Zeitung werd Cox nog duidelijker. Hij wees erop dat de kiezers het zat zijn om steeds maar weer te stemmen over verdragswijzigingen en riep ondubbelzinnig op om de komende jaren concrete politieke projecten centraal te stellen in het Europese beleid: “We moeten een tijdje een streep zetten onder de eindeloze introspectie van de EU en onze aandacht richten op taken als het creëren van banen en de economie.” (Frankfurter Allgemeine Zeitung, 10 november 2003)

Wanneer er volgend jaar in 2004 tien nieuwe lidstaten tot de Gemeenschap toetreden, zal dit ook in zeer beslissende mate te danken zijn aan het Europees Parlement, dat nu verantwoordelijk is voor het vormgeven en beleven van de uitbreiding en het verdiepen en nog dichter bij de burgers van Europa brengen. Met Pat Cox eert de Raad van Bestuur van de Vereniging voor de toekenning van de Internationale Karelsprijs van Aken in 2004 de hoogste vertegenwoordiger van de instelling die met de legitimatie van de enige rechtstreeks gekozen EU-instelling gestalte geeft aan het democratische element van de Unie, dat op beslissende wijze kwaliteit en dynamiek heeft verleend aan het uitbreidingsproces en waarop nu de hoop rust op een verdere verdieping van het eenwordingsproces.