Jean-Claude Trichet

Uitreiking van de Internationale Karelsprijs van Aken aan de president van de Europese Centrale Bank Dr h.c. Jean-Claude Trichet

De euro is in gevaar.

“Als de euro faalt, faalt Europa” (Angela Merkel, bondskanselier van Duitsland). De toekenning van de Internationale Karelsprijs van Aken 2011 is een signaal dat de Europese Monetaire Unie en een stabiele euro existentieel veilig zijn. De euro is daarmee een succesverhaal en de gevolgen van de financiële crisis zouden veel dramatischer zijn geweest zonder de monetaire unie en zonder de Europese Centrale Bank (ECB). Een terugkeer naar nationale munteenheden is geen haalbare optie.

De Europese Centrale Bank is de belofte van stabiliteit nagekomen die de grondleggers van de euro hadden gedaan. Sinds de invoering van de euro heeft de ECB, en vooral haar president Jean-Claude Trichet, aan de ruim 300 miljoen burgers van de eurozone bewezen dat ze op hun munt kunnen vertrouwen. Zelfs in tijden van crisis heeft de Raad van Bestuur van de Vereniging voor de toekenning van de Internationale Karelsprijs van Aken vertrouwen in het handelen van de ECB en haar sterke president.

De euro is van grote betekenis voor de wereldeconomie en andere valuta buiten de eurozone.
In 2002 eerde de Raad van Bestuur van de Karel de Grote-prijs de belangrijke gezamenlijke prestatie van de euro. Vandaag is het tijd om de persoonlijkheid te eren die zich jarenlang heeft ingezet voor de stabiliteit ervan.

Als erkenning voor zijn buitengewone verdiensten voor de samenhang van de monetaire unie en het behoud van het concurrentievermogen van de Europese interne markt als hoeksteen van onze welvaart en sociale zekerheid, eert de Raad van Bestuur van de Vereniging voor het uitreiken van de Internationale Karelsprijs van Aken de president van de Europese Centrale Bank, dr. h.c. Jean-Claude Trichet.

Jean-Claude Trichet staat voor de onafhankelijkheid van de Europese Centrale Bank. “De Centrale Bank zal altijd haar verantwoordelijkheden nemen. Want wie de prijsstabiliteit in gevaar brengt, brengt Europa in gevaar.” In slechts twee zinnen drukt Trichet levendig uit wat hem drijft en motiveert. Voor hem, die de geboorte van de eenheidsmunt vanaf het allereerste begin heeft helpen vormgeven, is de euro niet alleen een betaalmiddel, maar een kostbaar bezit, een vredesmunt voor een Europa dat 65 jaar geleden nog in puin lag.
Jean-Claude Trichet werd op 20 december 1942 in Lyon geboren. Na zijn schooltijd in Parijs studeerde hij af aan de mijnbouwacademie in Nancy, waar hij in 1964 afstudeerde als Ingénieur civil des mines. In 1966 behaalde hij een diploma in politieke wetenschappen en een licentie in economie in Parijs; daarna deed hij zijn eerste beroepservaring op als ingenieur in de privésector. Van 1969 tot 1971 bezocht hij de elite-universiteit ENA.

In 1971 ging hij aan de slag bij de auditafdeling van het ministerie van Economie en Financiën. In 1974 was hij aanvankelijk consultant bij de Algemene Inspectie van Financiën, voordat hij een jaar later overstapte naar de Schatkist - het zenuwcentrum van het Franse monetaire beleid. In 1978 werd hij benoemd in het secretariaat-generaal van de toenmalige president Valéry Giscard d'Estaing als adviseur voor industrie, energie en onderzoek. Nadat François Mitterrand het presidentschap overnam, keerde hij in 1981 terug naar de Schatkist, waarvan hij in 1987 de leiding overnam. Vervolgens vertegenwoordigde hij Frankrijk bij de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en bij de onderhandelingen over de Economische en Monetaire Unie. Terugkijkend zegt hij, die door velen de “vader van de euro” wordt genoemd: “Toen al had ik het gevoel dat ik met iets bezig was dat in historisch opzicht groots was.” (WamS, 20.6.2010)

In oktober 1993 werd hij gouverneur van de Banque de France, die een paar maanden eerder onafhankelijk was geworden van de regering. In deze rol speelde hij, samen met Hans Tietmeyer, de toenmalige president van de Duitse Bundesbank, een doorslaggevende rol bij de voorbereiding van de invoering van de euro als onderdeel van de Europese Economische en Monetaire Unie. Zijn formele bevestiging als gouverneur in 1999 was slechts een formaliteit. Een jaar eerder waren de staatshoofden en regeringsleiders van de EU-lidstaten al informeel overeengekomen dat de Fransman de eerste ECB-president, Wim Duisenberg, op een nog niet nader bepaalde datum zou opvolgen. Nadat deze zijn ontslag had aangekondigd, werd Trichet in juni 2003 officieel benoemd. Op 1 november van datzelfde jaar begon hij zijn achtjarige termijn als president van de Europese Centrale Bank.
Trichet, die tijdens zijn periode aan het hoofd van de Banque de France al werd bekritiseerd als de “ayatollah du franc fort” of een “kloon” van de Bundesbank, bewees vervolgens de onafhankelijkheid van de Europese Centrale Bank te waarborgen; bijvoorbeeld in 2004, toen hij weerstand bood aan de druk van de Duitse en Franse regeringen om de rentetarieven te verlagen, en in december 2005, toen hij de belangrijkste rentevoet verhoogde tegen de wil van tien regeringen in de eurozone. De ECB onderkende het ontstaan van de wereldwijde crisis eerder dan enige andere centrale bank, begin augustus 2007 - kort voordat de vastgoedzeepbel in de VS barstte. Als gevolg daarvan voorzag zij de geldmarkten van een buitengewone hoeveelheid extra liquiditeit om de financiële stabiliteit te waarborgen. Door de belangrijkste rentetarieven tot een historisch laag niveau te verlagen, ging ze de neergang tegen en leverde ze een beslissende bijdrage aan het afremmen en uiteindelijk stoppen van de neerwaartse beweging in het financiële systeem en de reële economie met haar onmiddellijke reacties op het monetaire beleid, met name in de periode direct na het faillissement van Lehman, toen de tegenmaatregelen en steunmaatregelen op het gebied van financieel beleid nog niet van start waren gegaan.

“Het is geen toeval dat tijdens de turbulentie van de afgelopen jaren vooral de ECB in staat was haar reputatie onder deskundigen op te vijzelen, terwijl de Fed en vooral de schijnbaar hulpeloze Bank of England iets van hun prestige verloren. De ECB heeft een pragmatisch monetair beleidsconcept dat niet gebonden is aan dogma's, maar desondanks betrouwbaar is” (FAZ, 15 januari 2010).

Ondanks zijn principe om een permanente vermenging van monetair en fiscaal beleid te willen voorkomen, toonde Trichet ook een hoge mate van pragmatisme toen het ging om het betrekken van de ECB bij de beschermende paraplu voor de euro begin mei. Hij drukte de aankoop door de ECB van staatsobligaties van door de crisis getroffen landen in de eurozone door, ondanks felle kritiek. De Fransman weerlegde zelfverzekerd beschuldigingen dat hij onder politieke druk een taboe had doorbroken: “Er is geen grens overschreden. Onze lijn is prijsstabiliteit en onze geloofwaardigheid is gebaseerd op het bereiken van dit doel. [...] Wij kopen geen staatsobligaties om geld naar de markten te sluizen - in tegenstelling tot andere centrale banken. Wij doen iets anders: ons monetaire beleid blijft ongewijzigd. Daarom hevelen we alle geïnjecteerde liquiditeit over” (FAZ, 22 mei 2010).
Sommige waarnemers zagen de onderhandelingen over het beschermingsschild zelfs in het tegenovergestelde licht: “Het was niet Trichet die door de regeringsleiders onder druk werd gezet, maar hij zette hen onder druk om te handelen en vulde zo een vacuüm op. Mr Euro werd opeens Mr Europa” (Berliner Morgenpost, 20.6.2010)

In ieder geval schrikt de ECB-president er niet voor terug om openlijk de noodzaak van actie in de lidstaten te benadrukken: “Wat het begrotingsbeleid betreft, is er ongetwijfeld behoefte aan versterking van het vertrouwen van het publiek in het vermogen van regeringen om terug te keren naar houdbare overheidsfinanciën [...] en daarmee duurzame groei op de middellange termijn te ondersteunen. Daartoe is het essentieel dat landen geloofwaardige meerjarige consolidatieplannen opstellen en de geplande consolidatiemaatregelen volledig uitvoeren. [De onmiddellijke uitvoering van verregaande structurele hervormingen is essentieel om de vooruitzichten op een hogere duurzame groei te verbeteren. Ingrijpende hervormingen zijn met name nodig in landen die in het verleden aan concurrentievermogen hebben ingeboet of die momenteel te kampen hebben met hoge budgettaire en externe tekorten.” (Persconferentie ECB, 4/11/2010)

Volgens Trichet moet vooral het begrotingsbeleid van sommige landen worden aangepakt. De staat van veel overheidsbegrotingen is troosteloos. Onder deze omstandigheden voert Trichet een monetair beleid dat de euro sterk houdt en daarmee vertrouwen wekt bij burgers en investeerders. Het stabiliteits- en groeipact is voor hem een kernstuk van de monetaire unie.

De voormalige Duitse bondskanselier Helmut Schmidt, een van de vaders van het Europees Monetair Stelsel, verklaarde onlangs: “Van alle Europese autoriteiten is tot nu toe alleen de Europese Centrale Bank onder Jean-Claude Trichet vlekkeloos geweest” (Die Zeit, 12 mei 2010).
“Trichet is een man van actie, onderhandeling en diplomatie. Hij is niet bang voor contact en is niet bang om nieuwe wegen in te slaan als dat helpt om problemen op te lossen. Hij bestrijdt al drie decennia onrust op de financiële markten. [...] De carrièreambtenaar heeft één les geleerd van de grote crises uit het verleden: Als de markten in beroering zijn, kunnen ze alleen tot bedaren worden gebracht door snel en doortastend optreden” (Die Zeit, 12 mei 2010). In een tijd waarin de Europese Unie voor uitdagingen van historische proporties staat, heeft Jean-Claude Trichet precies dat gedaan: hij heeft vertrouwen gecreëerd en gerustgesteld door weloverwogen, snel en doortastend op te treden te midden van een steeds instabielere sfeer op de wereldmarkten. Misschien is dit de reden waarom de Amerikaanse minister van Financiën Geithner aan de zijlijn van de G20-top van dit jaar over de ECB-president zei: “Als ik hier rondkijk, is hij de reus.”

Het beleid van de Europese Centrale Bank is gericht op de sociale markteconomie. Daarmee bevordert zij economische groei en stabiliteit in heel Europa, in overeenstemming met het Verdrag van Lissabon.
Met de president van de Europese Centrale Bank, dr. h.c. Jean-Claude Trichet, eert de Raad van Bestuur van de Vereniging voor de toekenning van de Internationale Karelsprijs van Aken in 2011 een Europese ambtenaar die uitstekende diensten heeft bewezen voor de cohesie van de monetaire unie, de stabiliteit van de euro en het behoud van het concurrentievermogen van Europa in moeilijke tijden.

Met de toekenning van de prijs roept de Raad van Bestuur van de Karelsprijs de Europese politici op om werk te maken van een politieke unie die het economische, financiële en begrotingsbeleid in de eurozone effectief coördineert.